آیات قرآن کریم
سوره حدید آیه ﴿۲۱﴾
سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُوالْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿۲۱﴾
براى رسيدن] به آمرزشى از پروردگارتان و بهشتى كه پهنايش چون پهناى آسمان و زمين است [و] براى كسانى آماده شده كه به خدا و پيامبرانش ايمان آورده اند بر يكديگر سبقت جوييد اين فضل خداست كه به هر كس بخواهد آن را مى دهد و خداوند رافزونبخشى بزرگ است .
اشعار
فریبنده دامی است، دام جهان نباشد از آن هیچ کس در امان
جز آن کس که بشناسد از دانه دام کند توسن نفس اماره رام
جسمت را پاکتر از جان کنی چونکه چهل روز به زندان کنی
مرد به زندان شرف آرد به دست یوسف ازین روی به زندان نشست
قدر دل و پایه جان یافتن جز به ریاضت نتوان یافتن
سیم طبایع به ریاضت سپار زر طبیعت به ریاضت برآر
تا ز ریاضت به مقامی رسی کت به کسی درکشد این ناکسی
توسنی طبع چو رامت شود سکه اخلاص به نامت شود
عقل و طبیعت که ترا یار شد قصه آهنگر و عطار شد
کاین ز تبش آینه رویت کند وان ز نفس غالیه بویت کند
در بنه طبع نجات اندکیست در قفس مرغ حیات اندکیست
هر چه خلاف آمد عادت بود قافله سالار سعادت بود
سر ز هوا تافتن از سروریست ترک هوا قوت پیغمبریست
گر نفسی نفس به فرمان تست کفش بیاور که بهشت آن تست
از جرس نفس برآور غریو بنده دین باش نه مزدور دی
«نظامی ،خمسه ،مخزن الاسرا
پرویز:
گروهی را رسول اكرم صلی الله علیه و آله به جهادی فرستاد. آنها رفتند و مردانه و دلیرانه وظیفه ی مقدس سربازی خود را انجام دادند و برگشتند. وقتی كه برگشتند رسول خدا از آنها استقبال كرد و به آنها خوشامد گفت، ولی در ضمن خوشامد جمله ای گنجانید كه آنها را وادار كرد از آن حضرت توضیح بخواهند. خوشامد را این طور فرمود:مرحبا به گروهی كه از مبارزه ی كوچك و صحنه ی كوچك برگشته اند و هنوز مبارزه ی بزرگ و صحنه ی بزرگ را در پیش دارند.جمعیت چنان گمان بردند كه در نقطه ی دیگری می بایست با سپاه دیگری نبرد كنند و شمشیر و نیزه به كار برند. سؤال كردند: آن مبارزه ی بزرگتر و صحنه ی خونین تر چیست و در كجاست؟ فرمود: آن صحنه، صحنه ی مبارزه با نفس امّاره است.
در حدیث دیگری هست كه رسول خدا فرمود:
شیطان من به دست من اسلام آورد و رام شد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج۲۲، ص: ۸۵
احادیث:
این حدیث دوم نیز مثل حدیث اول از یك جنگ درونی و ناسازگاری داخلی و به تعبیر دیگر از یك صف بندی و جبهه بندی داخلی در وجود انسان حكایت می كند؛ به علاوه ی اینكه خبر می دهد كه این صف بندی و جبهه بندی را من در وجود خودم بهم زدم و بجای آن، صلح و صفا و آرامش برقرار كردم.این خود یك حقیقتی است كه علمای روان شناس اعتراف دارند، می گویند انسان به علل و عواملی حالتی پیدا می كند كه یك نوع آشفتگی و ناهماهنگی در افكار و احساساتش پیدا می شود، روحیه اش تجزیه می شود به دو جبهه و دو قسمت. لهذا اشخاصی دیده می شوند كه از آنها دو نوع كارهای كاملاً متخالف و متضاد دیده می شود: در یك لحظه و یك حالت نرم و ملایم اند، در لحظه و حالت دیگر درشتخو، گاهی مهربانند و گاهی بی عاطفه و قسیّ القلب، گاهی زیاد می ترسند و گاهی زیاد تهوّر و جسارت به خرج می دهند، گاهی متدین و رو به خدا هستند و گاهی لاابالی و دنبال فسق و فجور، «یك دست به مصحف اند و یك دست به جام، گه نزد حلال اند و گهی نزد حرام» ، و بالاخره در زیر این گنبد فیروزه فام نه كافر مطلق اند و نه مسلمان تمام.حالا باید دید این ناهماهنگی در عمل و رفتار و كنش از كجا پیدا می شود. چرا بعضی از مردم گاهی مثل كبك خوش می خرامند و گاهی مثل كلاغ ناهنجار می دوند؟ منشأ این ناهماهنگی و یكنواخت نبودن در عمل، و رفتار همانا ناهماهنگی و انتظام نداشتن افكار و احساسات است. این آشفتگی در عمل، مولود و معلول آشفتگی روح است، و به تعبیر رسول اكرم مولود صف بندی و جبهه بندی و جنگ و نزاعی است كه بین انواع افكار و احساسات است. پس باید كاری كرد كه این آشفتگی روحی و این جنگ داخلی متاركه شده و صلح و صفای واقعی بین انواع افكار با هم و انواع احساسات با هم پیدا شود، ولی البته صلح و صفای واقعی نه صلح موقت و مسلّح.تا صلح و صفای واقعی بین افكار و احساسات پیدا نشود، نمی توان به برقراری صلح میان افراد با هم و ملتها و دولتها با هم امیدوار بود. یكی از فلاسفه ی عصر ما می گوید:آن كسی كه با خودش همیشه در جنگ است، چگونه می تواند با دیگران در صلح و صفا باشد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج۲۲، ص: ۸۶
.در اینجا بار دیگر احتیاج بشر را به «دین» احساس می كنیم، چون رام كردن و مطیع ساختن احساسات امّاره ی بشر از عهده ی هر قوّه و قدرت دیگر خارج است. هر قوّه و قدرت دیگر مقهور و آلت هوا و هوس بشر واقع می شود، خواه آنكه آن قدرت زور باشد و یا علم و یا چیز دیگر. وقتی كه «علم و مال و منصب و جاه و قران- فتنه آرد در كف بدگوهران» و همه ی اینها به منزله ی آلت قتّاله و تیغی بوده باشد كه در كف زنگی مست بدهیم، پس باید فكر دیگری كرد. رام كردن و مطیع ساختن سركشیها و طغیانهای نفسانی بر ضد عقل و اخلاق، كار عقل و تدبیر نیست. به قول مولوی:
كشتن این، كار عقل و هوش نیست شیر باطن سخره ی خرگوش نیست
دوزخ است این نفس و دوزخ اژدهاست كو به دریاها نگردد كم و كاست
هفت دریا را درآشامد هنوز كم نگردد سوزش آن خلق سوز
عالَمی را لقمه كرد و دركشید معده اش نعره زنان هَلْ مِنْ مَزید
آن قوّه و قدرتی كه می تواند چنین اعجازی بكند و شیر باطن را در قید كند و رام و تسلیم نماید، اهریمن نهفته در باطن را به صورت فرشته ی صلح درآورد، آشفتگیها و اختلالهای ضمیر را تبدیل كند به انتظام و استحكام، عمل انسان را منظم و یكنواخت و بر راه راست كند، همانا دین است.در تعبیرات دین «صراط مستقیم» و «راه راست» زیاد آمده. در مقابل راه مستقیم، راه كج و معوج است. مردمانی كه بر صراط مستقیم و راه راست می باشند همانها هستند كه بین انواع افكار و احساساتشان [صلح و صفاست، ] یعنی بین قوّه ی خیال و قوّه ی عاقله شان هماهنگی و سازگاری است، شیطان خیال و واهمه ی آنها تسلیم فرشته ی عقل است و بین انواع احساسات آنها از پست ترین احساسات و شهوات و میلها و آرزوها تا عالیترین عواطف دینی و وجدانی آنها هماهنگی است، شهوات آنها تابع فطرت پاك آنهاست. قهراً چنین مردمی روی یك خط مستقیم .
.مجموعه آثار شهید مطهری . ج۲۲، ص: ۸۷
