فضاهای مجازی
آیات قرآن کریم در باب فضای مجازی
سوره طه آیه ﴿۸۸﴾
فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ فَقَالُوا هَذَا إِلَهُكُمْ وَإِلَهُ مُوسَى فَنَسِيَ﴿۸۸﴾
و براي آنها مجسمه اي از گوساله كه صدائي همچون صداي گوساله داشت خارج ساخت، و گفتند اين خداي شما و خداي موسي است! و او فراموش كرد (پيماني را كه با خدا بسته بود.)
سوره احزاب آیات ﴿۶۰﴾ تا ﴿۶۲﴾
لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا ﴿۶۰﴾
اگر منافقين و آنها كه در دلهايشان بيماري است، و (همچنين) آنها كه اخبار دروغ و شايعات بياساس در مدينه پخش ميكنند دست از كار خود بر ندارند تو را بر ضد آنان ميشورانيم سپس جز مدت كوتاهي نميتوانند در كنار تو در اين شهر بمانند.
مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا ﴿۶۱﴾
و از همه جا طرد ميشوند، و هر جا يافته شوند گرفته خواهند شد و به قتل خواهند رسيد.
سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا ﴿۶۲﴾
اين سنت خداوند در اقوام پيشين است و براي سنت الهي هيچگونه تغييري نخواهي يافت.
سوره بقره آیات ﴿۱۰۹﴾ و ﴿۱۶۹﴾
وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۱۰۹﴾
بسياري از اهل كتاب از روي حسد كه در وجود آنها ريشه دوانده دوست ميداشتند شما را بعد از اسلام و ايمان به حال كفر باز گردانند، با اينكه حق براي آنها كاملا روشن شده است، شما آنها را عفو كنيد و گذشت نمائيد تا خداوند فرمان خودش (فرمان جهاد) را بفرستد، خداوند بر هر چيزي توانا است. ( سعی در سست کردن ایمان و عقاید انسانها)
نَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿۱۶۹﴾
او شما را فقط به بديها و انحرافات فرمان ميدهد (و نيز دستور ميدهد) آنچه را كه نميدانيد به خدا نسبت دهيد.
سوره توبه آیات ﴿۴۵﴾ و ﴿۴۷﴾ و ﴿۶۵﴾
إِنَّمَا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ ﴿۴۵﴾
تنها كساني از تو اجازه ميگيرند كه ايمان به خدا و روز جزا ندارند و دلهايشان آميخته با شك و ترديد است، لذا آنها در ترديد خود سر گردانند. ( فریبکاری و شبهه افکنی )
لَوْ خَرَجُواْ فِيكمُ مَّا زَادُوكُمْ إِلَّا خَبَالًا وَ لَأَوْضَعُواْ خِلَالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَ فِيكم سَمَّاعُونَ لهم وَ اللَّهُ عَلِيم بِالظَّالِمِينَ﴿۴۷﴾
«اگر با شما بيرون شده بودند در كارتان جز فساد نمىافزودند و ميان شما اراجيف انتشار داده فتنهجويى مىكردند و (چون) در ميان شما زودباوران (نيز) بودند (در نتيجه تحت تاثير اراجيف آنان قرار مىگرفتند) و خدا ستمكاران را خوب مىشناسد.»
وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ ﴿۶۵﴾
و اگر از آنها بپرسي (چرا اين اعمال خلاف را انجام داديد) ميگويند ما بازي و شوخي ميكرديم، بگو آيا خدا، و آيات او، و پيامبرش را مسخره ميكنيد. ( مورد تمسخر قرار دادن مقدسات در فضای مجازی)
سوره حجرات آیات ﴿۶﴾ و ﴿۱۱﴾
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ ﴿۶﴾
اي كساني كه ايمان آورده ايد اگر شخص فاسقي خبري براي شما بياورد درباره آن تحقيق كنيد، مبادا به گروهي از روي ناداني آسيب برسانيد، و از كرده خود پشيمان شويد.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۱۱﴾
اي كساني كه ايمان آورده ايد نبايد گروهي از مردان شما گروه ديگر را استهزا كنند، شايد آنها از اينها بهتر باشند، و نه زناني از زنان ديگر شايد آنان بهتر از اينان باشند، و يكديگر را مورد طعن و عيبجوئي قرار ندهيد، و با القاب زشت و ناپسند ياد نكنيد، بسيار بد است كه بر كسي بعد از ايمان نام كفر بگذاريد، و آنها كه توبه نكنند ظالم و ستمگرند. ( تمسخر کردن در فضای مجازی)
سوره مائده آیه ﴿۱۰۱﴾
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْيَاءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا حِينَ يُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَكُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ ﴿۱۰۱﴾
اي كساني كه ايمان آورده ايد از مسائلي سوال نكنيد كه اگر براي شما آشكار گردد شما را ناراحت ميكند، و اگر به هنگام نزول قرآن از آنها سوال كنيد براي شما آشكار ميشود، خداوند آنها را بخشيده (و از آن صرف نظر كرده) است و خداوند آمرزنده و حليم است.
سوره انعام آیات ﴿۱۲۱﴾ و ﴿۱۱۶﴾
وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ ﴿۱۲۱﴾
و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده نخوريد و اين كار گناه است، و شياطين به دوستان خود مطالبي مخفيانه القا ميكنند تا با شما به مجادله برخيزند و اگر از آنها اطاعت كنيد شما هم مشرك خواهيد بود!
وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ ﴿۱۱۶﴾
و اگر اكثر كساني را كه در روي زمين هستند اطاعت كني تو را از راه خدا گمراه ميكنند، آنها تنها از گمان پيروي ميكنند و از تخمين و حدس (واهي.)
سوره نساء آیه ﴿۸۳﴾
وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِه وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلىَ الرَّسُولِ وَ إِلىَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنهمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنهْم وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَنَ إِلَّا قَلِيلًا﴿۸۳﴾
«و چون از ناحيه كفار خبرى از امن و يا خوف به اين سست‌ايمان‌ها برسد آن را منتشر سازند، در حالى كه اگر قبل از انتشار، آن را به اطلاع رسول و كارداران خويش رسانده، درستى و نادرستى آن را از آنان بخواهند، ايشان كه قدرت استنباط دارند، حقيقت مطلب را فهميده، به ايشان مىگويند و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز مواردى انگشت‌شمار هر لحظه شيطان را پيروى مىكرديد.
سوره منافقون آیه ﴿۴﴾
وَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسَامُهُم وَ إِن يَقُولُواْ تَسْمَعْ لِقَوْلهِم كَأَنهَّمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَة يحَسَبُونَ كل صَيْحَةٍ عَلَيهْم هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُم قَاتَلَهُمُ اللَّه أَنىَ يُؤْفَكُونَ﴿۴﴾
«اى رسول! تو چون (از برون) كالبد جسمانى آن منافقان را مشاهده كنى (به آراستگى ظاهر) تو را به شگفت آرند و اگر سخن گويند (بس چرب‌زبانند) به سخن‌هايشان گوش فرا خواهى داد (ولى از درون) گويى كه چوبى خشك بر ديوارند (و هيچ ايمان و معرفت ندارند و چون در باطن نادرست و بدانديشند) هر صدايى بشنوند بر زبان خويش پندارند. اى رسول! (بدان كه) دشمنان (دين و ايمان) به حقيقت اينان هستند، از ايشان بر حذر باش، خدايشان بكشد، چقدر (به مكر و دروغ) از حق بازمىگردند.
سخن بزرگان
آیت‌الله جوادی آملی:
- چیزی که امروز به عنوان فضای مجازی معروف شده، در اصل حقیقت است؛ چراکه مجاز را می‌شود کنار زد اما حقیقت را نمی‌توان؛ بنابراین فضای مجازی در اصل خودش حقیقت است، این سیم و تلویزیون که حقیقت نیست بلکه آن چیزی که معرفت و شناخت باشد حقیقت است.
- فضای فرهنگ و فکر و اندیشه، فضای مجاز نیست، بلکه فضای حقیقت است! خواه از ابزار حسّی به دست آید یا از ابزار ماورای حِسّ باشد. چیزی که با اندیشه اندیشوران در ارتباط مستقیم است، پیامی را به ذهن منتقل می‌کند یا خصوصیّتی در نفس ایجاد می‌کند، این حقیقت است و نه مجاز! زیرا نه سیم حقیقت است تا بی سیم شود مجاز و نه چهره صفحه تلویزیون حقیقت است تا اگر چیزی بی‌صورت و بی‌تصویر بود مجاز شود؛ هر جا فکر است و اندیشه است و انتقال فکر و اندیشه و علم، حقیقت است.
- کار شیطان وسوسه است و اگر وسوسه نباشد به مقامی نمی‌توان ر‌سید و در کل نظام وسوسه خیر است، مانند این‌که بیماری خیر است و اگر کسی مریض نمی‌شد، داروها و اسرار عالم کشف نمی‌شد. اکنون در فضای مجازی در اثر تحریک و شهوت راه فساد را باز کردند و کار پیروان کفر این است که راه مساجد را ببندند.
- شما باید این فضا را حقیقت بدانید و به دست بگیرید و شما باشید که بیش‌ترین پیام را در آن منتقل می‌کنید لذا بر سرعتتان بیفزایید و این نظام را با هنر دینی‌تان به سمت پیشرفت بکشانید؛ فضای مجازی را به حقیقت تبدیل کرده و آن را به دست بگیرید.
- درست است که مردم حقّ رأی دارند و درست است که رأی، حقّ مردم است؛ ولی مردم مصرف کننده حق نیستند، مردم مصرف کننده مال نیستند تا ما بگوییم این مال را باید درباره منافع مردم صَرف کرد؛ مردم حرفی برای گفتن دارند، مردم نگهبان و نگهدار نظام هستند!
سخن نورانی امیرمؤمنان علی‌بن‌ابی‌طالب(علیه أفضل صلوات‌المصلین) در عهدنامه‌ای که برای مالک اشتر تنظیم فرمود، این است که: «إِنَّمَا عِمَادُ الدِّیْنِ وَ جِمَاعُ الْمُسْلِمِیْن وَ الْعُدَّه للْأَعْدَاءِ الْعَامَّه مِنَ الْأُمَّه»! فرمود: ستون دین مردم هستند، ستون مصرف کننده نیست، ستون پیام سنگینی دارد که بار سنگین خیمه دین روی دوش ستون است؛ بار این مملکت روی دوش مردم است! بار نظام روی دوش مردم است! ما اگر بخواهیم فضای پاک داشته باشیم، جامعه پاک، خانواده پاک، مؤسسات اداری پاک، فضای آموزشی پاک و فضای فرهنگی پاک داشته باشیم، باید مردم را باور کنیم که این‌ها ستون دین و ستون نظام می‌باشند و ستون را نمی‌شود بدون طهارت نگه داشت! ستون باید طیّب و طاهر باشد! اگر نماز ستون دین است، حضور قلب لازمه آن است و اگر مردم ستون نظام هستند، معرفت راستین لازمه آن است.
آیت‌الله مکارم شیرازی:
- فضای مجازی امروز حرف نخست را در تخریب یا سازندگی می‌زند؛ هرچند بانیان آن در خارج از کشور بنای تخریب فرهنگ دینی ما را دارند. بنابراین باید از این ابزاری که می‌تواند عامل هدایت یا ضلالت خانواده‌ها باشد به نحو صحیح استفاده کنیم.
- ما از تکنولوژی به تمام معنا دفاع می‌کنیم. عده‌ای خیال نکنند ما مخالف این تکنولوژی‌ها هستیم، منتهی تکنولوژی غربی مانند آب گل‌آلود و غیربهداشتی است. آب، مایه حیات است اما وقتی گل‌آلود و غیر بهداشتی شد باید تصفیه شود. ما می‌گوییم این آب آلوده غیربهداشتی به نام نسل سوم اینترنت را تصفیه کنید تا آب بهداشتی شود و در اختیار بگذارید تا همه از آن استفاده کنند و کسی مخالف آن نیست. آدم بی‌عقل، مخالف پیشرفت و تکنولوژی است.
- فضای مجازی هم می‌تواند سازندگی داشته باشد و هم تخریب، اما با توجه به این‌که بانیان اصلی این فضا هدف‌شان تخریب فرهنگی است، کار ما مشکل و پیچیده است و تلاش بیش‌تری می‌طلبد.
- ما مخالف گسترش علم و دانش و ابزارهای رسانه ای نیستیم اما باید توجه داشت که بخشی از این رسانه‌ها ابزاری خطرناک و ابزار گناه هستند؛ در واقع هیچ زمان به اندازه امروز گناه گسترش نداشته است چرا که امروز ابزارهای گناه وسعت یافته‌اند. هنگامی که ابزارهای گناه و گناه گسترش یابد، آثاری چون خشکسالی، ناامنی، بیماری‌های صعب‌العلاج، مرگ و میر و غیره گسترش می‌یابند.
- امروز نیز همان شرایط زمان امام رضا(ع) حاکم است، شبهات و تبلیغات ضد اسلامی از رسانه‌های دشمن، ماهواره‌ها و شبکههای اینترنتی شبانه‌روزی در جهان اسلام پخش می‌شود و در این میان باید علما، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها در برابر این برنامه دشمن بایستند و معارف اسلام که قوی‌ترین معارف است را برای مردم دنیا روشن کنند.
آیت‌الله سبحانی:
- پدیده اینترنت، رسانه بسیار نافع و سودمندى است که افکار انسانها را به سرعت در تمام جهان منعکس مى سازد و ما این صنعت قرن ۲۱ را به پدیدآورندگان آن تبریک مى‌گوییم. نکته مهم، جنبه محتوایى این پدیده است که سالم و سازنده باشد و به تحکیم مبانى رفتارى و عقایدى بپردازد .ولى اگر فردى به بهانه آزادى قلم و فکر، اندیشه‌اى را مطرح کند که جامعه را به سوى الحاد و دورى از ارزش‌ها بکشاند، مسلماً، مضر و ویرانگر خواهد بود.
- ما، در عصری زندگی می‌کنیم که عوامل گمراه‌کننده طیف جوان در آن، از ماهواره‌ها گرفته تا فیلم‌ها و رادیوها و افکار و اندیشه‌ها و ایسم‌های نوظهور فراوان است و هر کدام ایمان جوانان ما را نشانه گرفته‌اند.
- ماهواره ابزاری است که توسط علم بشری ایجاد شده و ما مخالف استفاده از علم نیستیم، ولی بیش‌تر برنامه‌های ماهواره مخرّب است و یا دین و یا اخلاق مردم را هدف گرفته است و چیز مفیدی ندارد.
- شبکههای فراوان ماهواره‌ای فارسی‌زبان به دنبال از بین بردن دین و اعتقاد مردم هستند و اخلاق را در جامعه تخریب می‌کنند.شبکههای ماهواره‌ای، رواج مد و موسیقی‌های مبتذل و آرایش‌های زننده را ترویج می‌کنند و به دنبال تخریب اخلاق جامعه هستند.
- اصولا مسائلى که در این رسانه(اینترنت) مطرح مى شود بر دو گونه است:
۱- گاهى فکرى را مطرح مى‌نماید که صددرصد جنبه علمى دارد و با سلوک انسانها و اندیشه‌هاى دینى آن پیوندى ندارد. مسلماً طرح چنین فکرى بلامانع است. این، مخاطبان آن اندیشه‌اند که درباره درستى و نادرستى آن، داورى مى‌نمایند.
۲- گاهى اندیشه‌اى را مطرح مى‌نماید که ارزش‌هاى اخلاقى و اعتقادى را متزلزل مى سازد و با مبانى فکرى میلیاردها انسان، صددرصد در تعارض مى باشد. این نوع نظریه‌پردازى فقط باید در میان نخبگان و محافل علمى مطرح گردد تا شایستگان به تحلیل و نقد آن بپردازند، نه در رسانه‌هاى همگانى. و چون نخبگان در برابر این شبهات مصونیت دارند، طبعاً اثرگذار نخواهد بود.
آیت‌الله مصباح یزدی:
- امروز انواع و اقسام وسایل رسانه‌ای در اختیار آن‌هاست. هر کسی وبلاگ شخصی دارد و هر چه می‌خواهد، می‌نویسد و دیگران هم از آن استفاده می‌کنند. امکانات رسانه‌ای اصلاً قابل مقایسه با گذشته نیست. در گذشته وقتی می‌خواستند یک حرفی را حتّی در یک جامعه هزارنفری پخش کنند، به آسانی ممکن نبود. امّا اکنون در عرض یک دقیقه یک خبر به کل دنیا منتشر می‌شود. وسایل ارتباط‌جمعی و به همان میزان، نقشه‌های شیاطین، پیچیده شده است؛ امّا ریشه و اساس کار همان است.
- امروز امکانات و وسایلی همچون ماهواره، اینترنت، سی‌دی‌ها و حتی تلفن‌های همراه در خدمت ترویج فساد قرار گرفته و به درون خانواده‌ها راه یافته و بخصوص نسل جوان را نشانه گرفته است.
- امروز فن‌آورى اطلاعات و ارتباطات و ماهواره و شبکه جهانى اینترنت، امکاناتى را در اختیار شیاطین قرار داده که تاکنون سابقه نداشته و دشمن با استفاده از آن روز‌به‌روز دامنه فعالیت‌هاى مخرّب فرهنگى خود را گسترش مى‌دهد و با سرعتى فوق‌تصور، سنگرهاى فرهنگى را یکى پس از دیگرى در نوردیده و فتح مى‌کند.
- واضح است که تلاش غرب در گسترش شبکه‌هاى ارتباطى و خبرى، به منظور آن است که سلیقه‌ها، معیارها و الگوهاى رفتارى و اخلاقى خود را در قالب فیلم‌ها، شوهاى تلویزیونى و دیگر برنامه‌هاى سرگرم‌کننده مبتذل، در سراسر کره زمین و به تمام بشریت تحمیل کند و این نیست مگر آن‌که در زیر آن، اهداف شیطانى سودجویانه نهفته است. در حالى که ترویج فرهنگ سالم، دور از هرگونه دسیسه و با پشتوانه‌اى که از حقیقت دارد، با اهداف الهى انجام مى‌شود. بنابر این ترویج هر فرهنگى یک امر ناپسند تلقى نمى‌شود و علت اساسى مخالفت ما با فرهنگ مهاجم غرب، آثار ضدالهى و ضدمعنوى آن است که به‌عنوان یک بار منفى، در آن به وجود آمده است.
- در چنین شرایطى که تکنولوژى به‌ویژه در بخش ارتباطات ماهواره‌اى، حملات رعدآساى استکبار جهانخوار را سرعت بخشیده و دیوانه‌وار راه خود را مى‌پوید، به عنوان یک وظیفه الهى، بر فردفرد امت اسلامى واجب است که در یک بسیج همگانى به پاخیزند و توطئه جهانى مستکبرین را علیه اسلام و مصالح مسلمین خنثى نمایند.